Winnaars 2023

Afzien van heupoperatie geeft geen slechtere kwaliteit van leven

Mevrouw X (94), verpleeghuisbewoonster met een fragiele gezondheid, is gevallen. Ze heeft haar heup gebroken. Aan de hand van haar verhaal stelt Sverre Loggers, aios chirurgie, zichzelf en zijn toehoorders de vraag: hoever moeten we eigenlijk gaan? Moeten we een heupfractuur wel in alle gevallen opereren? Ook bij zeer kwetsbare ouderen met een beperkte levensverwachting?

Loggers heeft er drie jaar onderzoek naar gedaan, in Noordwest en in maar liefst 25 andere Nederlandse ziekenhuizen en zorginstellingen. Hij bezocht alle 172 geïncludeerde patiënten – gemiddelde leeftijd 88 jaar, merendeels vrouw, vaak ondervoed en slecht ter been – persoonlijk.

Binnenkort hoopt hij op de FRAIL-HIP studie te promoveren. Het gezaghebbende tijdschrift JAMA Surgery publiceerde al de uitkomsten en dat artikel zond hij in voor de Pieter van Foreest publicatieprijs 2023. Het werd genomineerd, hij mocht het presenteren tijdens de wetenschapsdag op 12 oktober in theater De Vest – en hij won.

De uitkomst van het onderzoek: Niet opereren bij zeer kwetsbare ouderen in de laatste levensfase geeft géén slechtere kwaliteit van leven in vergelijking met een operatie. In tegenstelling tot de richtlijn welke stelt om in principe altijd te opereren, tenzij de levensverwachting minder dan zes weken bedraagt.

Binnen de studie werd het wel- of niet opereren besproken middels gezamenlijke besluitvorming met betrokken zorgverleners, patiënten en hun naasten.. De wensen en verwachtingen ten aanzien van de laatste levensfase stonden daarbij centraal. Wie afzag van opereren ging zo snel mogelijk terug naar de eigen woonomgeving, met de nadruk op comfort en pijnbestrijding.

Loggers concludeerde dat er in deze geselecteerde groep vaak gekozen werd voor niet opereren. De kwaliteit van leven was niet slechter dan bij patiënten die wel werden geopereerd. De tevredenheid over de behandelkeuze bleek bij patiënt en familie groot en als de dood intrad, was er over het algemeen sprake van een humane manier van sterven. Bij opereren werden veelvuldig complicaties geregistreerd, maar werden ook frequent goede resultaten bereikt.

Zinnige zorg
Bij de uitreiking van de publicatieprijs zei prof. Saskia Peerdeman van de Wetenschappelijke Advies Raad dat Loggers’ onderzoek is bekroond omdat het draait om zinnige zorg, samen beslissen er een belangrijke factor in is en het de oudere patiënt ten goede komt. Bovendien gaat het om een complex onderzoek, met meerdere disciplines en een groot aantal ziekenhuizen. Bijzonder is ook dat de uitkomsten nu al hebben geleid tot veranderingen in de behandeling van kwetsbare patiënten met een heupfractuur.

Ook genomineerd
Voor de publicatieprijs waren naast Loggers ook Ursula de Ruijter, arts-onderzoeker interne geneeskunde, en Jelle van der List, aios orthopedie, genomineerd. 

De Ruijter onderzocht uit oogpunt van zorgkwaliteit en kostenbeheersing modellen waarmee kan worden voorspeld welke patiënten veel zorg nodig zullen hebben, zogeheten high-need high-cost (HNHC) patiënten.

Van der List deed onderzoek naar de vraag of mensen die voorafgaand aan een totale knieoperatie heel angstig zijn of de pijn in gedachten erger maken – het zogeheten catastroferen – ook na hun operatie meer last hebben. Hij concludeerde dat deze patiëntengroep de eerste tijd na de operatie beter scoort, maar dat ze na twee jaar toch weer meer last hebben dan geopereerden die niet catastroferen.

Het bekroonde artikel van Sverre Loggers is getiteld Evaluation of Quality of Life After Nonoperative or Operative Management of Proximal Femoral Fractures in Frail Institutionalized Patients - The FRAIL-HIP Study. Het is in 2022 gepubliceerd in JAMA Surgery.

Tekst: MAS-Communicatie Heiloo/Marjolein Voorberg